Alles is van onze Voorouders afgepakt. Jullie hebben hier de gelegenheid om hen alles terug te geven, door hun verhalen te schrijven. Doe hen eer aan.”
Dit gaf ik vorige week mijn gehoor mee, tijdens een schrijftraining aan een groep mensen die hun geschiedenis aan het uitpluizen zijn in de slavernijarchieven.
En dat mocht ik doen op St. Eustatius, een plek die ik voor het laatst 20 jaar geleden bezocht. Wat een plezier. Het was net genieten van een ijsje van 32 graden Celsius.
Het begon allemaal in 2021 toen mijn geesteskind werd goedgekeurd, het Project Memre waarmee we met Afro- Nederlanders in de archieven op zoek gingen naar verhalen uit hun verleden. Daar kwam de Afro Magazine Memre Editie uit voort.
Prachtig was dat, dus wij op zoek naar fondsen om het project nogmaals uit te voeren, ditmaal voor Statia, in samenwerking met de St. Eustatius Afrikan Burial Ground Alliance.
Op het eiland waren toen net 16e, 17e en 18e -eeuwse graven gevonden van totslaafgemaakte Afrikanen en de Alliance, onder leiding van Kenneth Cuvalay had kunnen voorkomen dat onze Voorouders ook in hun dood respectloos zouden worden behandeld door Europese wetenschappers. Die leken emotieloos te azen op de kans om te gaan rondmorrelen in de Afrikaanse menselijke resten, op jacht naar hun volgende PHD. “Dat gaat niet gebeuren,” redeneerde Kenneth activistisch.
Wellicht een goede samenwerkingspartner, dacht ik.
En warempel.
We kregen ondersteuning van het Mondriaan Fonds.
En toen ging er bijna een jaar voorbij met allerlei meetings en voorbereidingen en we kregen ondersteuning van het Centrum voor Familiegeschiedenis CBG.
Toen ging het project van start. We doopten het Remember Statia
Eerst een training in archiefonderzoek door Martine Zoeteman en Jacqueline Verkleij van het CBG.
Iets meer dan 15 mensen hadden zich daarvoor aangemeld.
En op 14 April toog ik naar Statia om de deelnemers te trainen in het schrijven van de verhalen die ze in het archief hadden gevonden over hun verleden.
Wat een privilege vond ik het, om de verhalen van de deelnemers aan te horen die ze de komende tijd gaan schrijven. En hen tips te mogen geven over hoe die het meest effectief te vertellen.
We hadden het ook over taal; dat die geladen is. Tips over hoe daarmee om te gaan, en over gedekoloniseerd schrijven. Je kan immers de Voorouders geen eer aandoen met woorden die we nog dagelijks gebruiken, zonder erbij stil te staan dat die zijn bedacht om hen (en ons) te denigreren. Daar lanceren we bij Broos Instituut binnenkort een cursus over.
En dat was dan de kers op mijn ijsje. Ik vind het lonend wanneer ik mijn beste ik mag inzetten om mijn medebewoners van deze aarde op weg mag helpen zodat zij iets dat zij willen doen, nog beter kunnen. Daar worden we allemaal beter van.
Het zal een eer zijn om de verhalen die uit deze exercitie zullen komen, op AFRO Magazine te mogen publiceren. Misschien een Remember Statia editie?
Vertoeven op Statia was boeiend. Lunch en ontbijt bij de geestige uitbater van Ocean View Restaurant, als vanouds grilled conch gegeten bij Franky’s Bar & Restaurant, impromptu een huwelijk bijgewoond, mijn opwachting gemaakt bij een gedeputeerde, een late-night drankje bij de Boardwalk Cafe.
Met Kenneth had ik nog even de #humbling honor om mijn respect te mogen betuigen bij de resten van de Voorouders die zijn gevonden op één van de vele Afrikaanse begraafplaatsen op het eiland.
Het was zo’n ervaring die je even je eigen plek op aarde doet relativeren.
“Wie waren deze mensen bij wiens botten ik hier sta? Wat hebben ze allemaal doorstaan om hier te belanden en hier begraven te zijn? Stam ik van één van hen af?” vroeg ik me af. Vragen zonder antwoorden, want in de door de kolonisten bijgehouden archieven werd niet veel over ons geschreven.
Daar hadden we het ook over tijdens de training.
Tja, je gaat gaten tegenkomen in de archieven. Veroorloof jezelf vrijheden om de Voorouders met hun legacy tot leven te brengen. Alles is hen ontnomen weet je nog? Geef hen dan ook alles en meer terug. Wat niet non-fictief kan, vul je maar in met fictie. Verander de narratief over wie zij waren; over wie wij zijn als hun nakomelingen.”
De resten van de Voorouders zijn voorlopig veilig en respectvol opgeborgen in de afgekoelde Heritage House, waar historicus Raimie Richardson zijn uitgebreide kennis deelde over de Afrikaanse geschiedenis van het eiland.
De Heritage Inspector nam me ook nog op sleeptouw langs de vele historische plekken op het eiland waar Afrikanen hun stempel hebben achtergelaten, dwars door de marginalisatie en de onmenselijkheden die ze moesten ontberen.
Statia barst ervan; zoals deze uitkijkpost met adembenemend zicht op de zee die werd bemand door twee ongewapende Afrikaanse mannen; als zij een schip aan zagen komen, moest een van hen naar het dichtstbijzijnde huis rennen om alarm te slaan. De andere moest het schip blijven gadeslaan.
Een job met verantwoordelijkheden. Raimi vond in de archieven een verhaal over straf die een van hen kreeg omdat hij niet op tijd op de post was.
Tal van verhalen te schrijven. #moretocome
Raimi toonde me vol trots ook een rood paaltje dat hij plantte langszij de luchthaven om te markeren dat er op die plek Voorouders begraven lagen en dat er nog meer liggen.
“Hopelijk komt er een formeel monument voor hun nagedachtenis, maar vooralsnog heb ik dit al voor hen gedaan.”
Het plan was dat ik ook nog moedig de Quill zou beklimmen, maar ik zag af van die fysieke uitdaging; erzonder zweette ik al van allerlei plekken op mijn lijf waarvan ik niet eens meer wist dat het poriën waren.
Wellicht een volgende keer dat ik er weer mag zijn. Wie weet staat het leven meerdere keren zo’n feest toe.
Eerst terug naar St. Maarten met Winair
En dan weer naar huis in Nederland.
Dat was acht uren in een KLM-vliegtuig, in de stoel achter een man die 6 uren lang constant een monotoon zoemtoon monoloog aan het voeren is met zijn stille metgezel. “Jeeznpeas bruh. Don’t you shut up!? Hoe speel je dit klaar!?” wilde ik hem “vragen”, maar ik hield me in.
MAW: Ik mis de Cariben al vanaf ik de KLM-vlucht instapte dus.
Comments are closed